نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه امام رضا (ع) مشهد
2 استاد روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی،
3 دانشیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی
4 استاد گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی
5 استادیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه امام رضا (ع)
چکیده
هدف پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی و میزان پایداری اثر برنامه ایمنسازی تربیتی– اجتماعی با رویکرد
آموزههای اسلامی با ایمنسازی در برابر استرس بر خطرپذیری دانشآموزان است. روش تحقیق روش تجربی
با طرح پیشآزمون – پسآزمون با دو گروه آزمایشی و گروه آزمایش بود. نمونهی پژوهش 94 دانشآموز
دارای رفتار پرخطر بود که به صورت تصادفی خوشهای انتخاب شدند. ابزار اندازهگیری مقیاس رفتارهای
پرخطر زادهمحمدی و همکاران بود. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس کاهش معنادار را در میانگین نمرههای
خطرپذیری دو گروه آزمایش، و نتایج آزمون توکی تفاوت معنادار در نتایج دو گروه را نشان داد. همچنین
آزمون t زوجی نشان داد که اثر آموزش ایمنسازی تربیتی- اجتماعی مبتنی بر آموزههای اسلامی به مدت
شش ماه پایدار است. این پایداری در برنامه ایمنسازی در برابر استرس ثابت نشد. یافتهها حاکی از آن است
که هر دو برنامه ایمنسازی تربیتی– اجتماعی مبتنی بر آموزههای اسلامی و ایمنسازی در برابر استرس را
میتوان به عنوان گزینههایی برای کاهش خطرپذیری دانشآموزان در نظر گرفت؛ لیکن برنامه ایمنسازی
مبتنی بر آموزههای اسلامی پایداری اثر بیشتری دارد .
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Socio-Educational Inoculation Program with Islamic Teachings Approach: Comparing the Effectiveness and Sustainability with the Stress Inoculation Training (SIT) on Risk taking students
نویسندگان [English]
- Afsar Khalili Sadrabad 1
- Faramarz Sohrabi 2
- Esmail Sadipor 3
- Ali Delavar 4
- Zahra Khoshnevisan 5
1 Ph. D. in Educational Psychology, University of Imam Reza (AS) Mashhad.
2 Professor, Department of Clinical Psychology, Allameh Tabataba'i University,
3 Associate Professor, Department of Psychology and Education, Allameh Tabataba'i University
4 Professor, Department of Psychology and Education, Allameh Tabataba'i University
5 Assistant Professor, Department of Psychology and Education, International University of Imam Reza (AS)
چکیده [English]
The purpose of this study was to compare the effectiveness and sustainability socio-educational inoculation program with Islamic teachings approach with the Stress Inoculation Training (SIT) on risk taking students. The research of method was experimental method by the design of pretest-posttest with two experimental groups and the control group. The sample was 54 students with risky behavior selected by random cluster sampling. The scale of measuring was risky behaviors (Zadeh Mohammadi et al.). The results of analysis of covariance indicated a meaningful decrease in mean risk taking scores for both groups, and Toki test results indicated a significant difference between two groups. Also, the paired T test indicated that the effect of education of Socio-Educational inoculation program with Islamic teachings approach is stable for six months. This sustainability was not established the Stress Inoculation Training. Findings indicate that that can be considered both the Socio-Educational inoculation program with Islamic teachings approach and the Stress Inoculation Training (SIT) as options for reducing Risk taking students, but was more effective sustainability in the Socio- Educational inoculation program with Islamic teachings approach.
کلیدواژه‌ها [English]
- Social- Educational Inoculation
- Religion
- Stress Inoculation
- Risky behaviors
- adolescent
افشانی، سیدعلیرضا؛ امانی، شرمین و میرمنگره، اکرم. ) 1353 (. دینداری و رفتارهای پرخطر.
.193-131 :)2( فصلنامه توسعه اجتماعی، 5
56 فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، سال هفتم، شماره بیست وپنجم، زمستان 55
پروچاسکا، جیمز؛ نورکراس، جان. سی. ) 1555 (. نظریههای رواندرمان . ی ترجمه یحیی
سیدمحمدی، ) 1352 (. تهران: رشد.
پورهمایون، پریگل؛ فرحبخش، کیومرث. ) 1333 (. اثربخشی آموزش ایمنسازی در مقابل
استرس بر سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر جدیدالورود خوابگاه دانشگاه علوم
پزشکی اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره و راهنمایی، دانشگاه اصفهان.
خدایاریفرد، محمد؛ نصفت، مرتضی؛ غباریبناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن و بهپژوه،
احمد. 1331 (. عوامل ( مرتبط با سازگاری اجتماعی فرزندان جانباز و غیر جانباز شهر
تهرا . ن گزارش نهایی طرح پژوهشی زیر نظر بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب
اسلامی، تهران.
خوشخوی، سارا. ) 1352 (. تأثیر آموزش برنامه سلامتمدار در پیشگیری از رفتارهای پرخطر
نوجوانا . ن اولین کنگره اعتیاد و رفتارهای پرخطر، دانشگاه خوارزمی.
رحمتی نجار کلائی، فاطمه؛ نیکنامی، شمسالدین؛ امین شکروی، فرخنده؛ فرمانبر، ربیع الله؛
احمدی، فضلالله و جعفری، محمدرضا. ) 1352 (. خانواده و نقش آن در بروز رفتارهای
.32-15 :)77( پرخطر ایدز: یک مطالعه کیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان ، 22
زاده محمدی، علی؛ احمد آبادی، زهره و حیدری، محمود. ) 1352 (. اعتبار سنجی و رواسازی
مقیاس خطر پذیری نوجوانان ایرانی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال
.213 -229 :3 ،17
سراجزاده، سید حسین؛ جواهری، فاطمه و ولایتی خواجه، سمیه. ) 1352 (. دین و سلامت:
آزمون اثر دینداری بر سلامت در میان نمونهای از دانشجویان. فصلنامه جامعه شناسی
.99- کاربردی، سال بیست و چهارم، ) 45 (، شماره اول: 77
سلیمانینیا، لیلا؛ جزایری، علیرضا و محمدخانی، پروانه. ) 1334 (. نقش سلامت روان در
.79 -52 ،)15( ظهور رفتارهای پرخطر نوجوانان. رفاه اجتماعی، 9
سهرابی، فرامرز؛ دارینی، مهرنوش و داوودی، حسین. ) 1352 (. اثربخشی روش آموزش
ایمنسازی در مقابل استرس ) SIT ( بر کاهش استرس، اضطراب و افسردگی زنان
.1-22 :9 ، شاغل، مطالعات روانشناسی بالینی ،سال 2
برنامه ایمنسازی تربیتی– اجتماعی با رویکرد آموزههای اسلامی: مقایسه آن... 51
شریفینیا، محمد حسین ) 1337 (. ارزیابی تأثیر درمان یکپارچه توحیدی در کاهش مصرف
مواد مخدر و رفتارهای پرخطر زندانیان زندان مرکزی قم.ا داره کل زندانهای استان
قم. رساله دکترا. دانشگاه تربیت مدرس.
مرتضوی، سیدمهدی و برجعلی، احمد. ) 1333 (. بررسی اثربخشی درمان شناختی– رفتاری
بر افزایش تابآوری و مهارتهای اجتماعی نوجوانان پسر بزهکار، پایاننامه
کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی بالینی، دانشگاه علامه طباطبایی.
مهرآبادی، فاطمه و صفارینیا، مجید. ) 1335 (. اثربخشی آموزش ایمنسازی در مقابل
استرس بر فرسودگی شغلی و تابآوری کارکنان دانشگاه پیام نور تهران. پایان نامه
کارشناسی ارشد رشته روانشناسی دانشگاه پیام نور تهران، چاپ نشده.
ملکشاهی، فریده و مومننسب، مرضیه. ) 1331 (. تأثیر برنامه آموزش پیشگیری از رفتارهای
پرخطر بر آگاهی و نگرش مربیان بهداشت مدارس ابتدایی خرم آباد. فصلنامه دانشگاه
.47-94 : علوم پزشکی لرستان ،دوره نهم، 2
نراقی، ملا مهدی. )بیتا(. جامع السعادات .ترجمه کریم فیضی، ) 1333 (. قم: قائم آل محمد
)عج(.
نریمانی، محمد؛ حسنزاده، شهناز؛ ابوالقاسمی، عباس. ) 1351 (. اثربخشی آموزش
ایمنسازی روانی بر کاهش استرس، اضطراب و افسردگی دانشآموزان دختر مقطع
.112- 117 :3 ، پیش دانشگاهی، مجله روانشناسی مدرسه، دوره 1
نوابی نژاد، شکوه. ) 1352 (. راهنمایی و مشاوره گروه . ی ویرایش اول. چاپ هشتم. تهران:
انتشارات سمت
عرب، مصطفی؛ نصیری، حمید. ) 1373 (. تأثیر گروه درمانی شناختی، مذهبی و گروه درمانی
در کاهش افسردگی، اضطراب و میزان عود مجدد معتادین خودمعرف، مرکز تحقیقات
رفتاری در قلمرو اسلام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، مقاله ارائه شده در سمینار اعتیاد
زاهدان.
قدمپور، عزتاله؛ سبزیان، سعیده و بیرانوند، ساناز. ) 1352 (. اثربخشی آموزش شناختی–
رفتاری بر اضطراب امتحان دانشآموزان دختر دبیرستانهای شهر اصفهان. دو فصلنامه
.12-45 :1 ، راهبردهای شناختی در یادگیری ،دوره 1
52 فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، سال هفتم، شماره بیست وپنجم، زمستان 55
قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ) 1337 (، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری
اسلامی ایران.
رحیمی، کاوه؛ حسینثابت، فریده و سهرابی، فرامرز. ) 1354 (. اثربخشی آموزش تابآوری
و مدیریت استرس بر کاهش استرس ادراک شده و تغییر نگرش به مصرف مواد در بین
-47 : زندانیان مرد وابسته به مواد. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، سال ششم، 22
.19
کلینی، محمد بن یعقوب. ) 1414 ق(. اصول الکاف . ی ترجمه هاشم رسولی، ) 1315 (. تهران:
کتابفروشی علمیه اسلامی.
یالوم، اروین د. ) 1552 (. رواندرمانی اگزیستانسیا . ل ترجمه سپیده حبیب، ) 1353 (. چاپ
پنجم، تهران: نشر نی.
Akbaripour, S., Neshatdoust, H. T., & Moulavi, H. (2009). The effectiveness of stress inoculation group training on general health. Journal of Psychology, 12 (48), 354-368.
Boyer, T. W. (2006). The development of risk-taking: A multi-perspective review. Developmental Review, 26, 291–345.
Burg, S., Mayers, R. A, Miller L. J. (2011). Spirituality, Religion and Healthy Development in Adolescents. In B. B. B. Editors-in-Chief & J. P. Mitchell (Eds.). Encyclopedia of Adolescence. San Diego: Academic Press: 353-59.
Cornelius, J. R., Reynolds, M., Martz, B. M., Clark, D. B., Kirisci, L., & Tarter, R. (2008). Premature mortality among males with substance use disorders. Addictive Behaviors, 33 (1), 156-160.
De Visser, R, O, Smith, A, M, A, Richters, J, Rissel, C, E. (2007). Associations between religiosity and sexuality in a representative sample of Australian adults. Archives of Sexual Behavior, 36, 33-46.
Drerup, M. L., Johnson, T. J., & Bindl, S. (2011). Mediators of the relationship between religiousness/ spirituality and alcohol problems in an adult community sample. Addictive Behaviors, 36 (12), 1317-1320.
Emmons, R. A & Diener, E. (1985). Personality correlates of subjective well-being. Personality and Social Psychology Bulletin, 11, 89-97.
Exline, J. J. (2002). The picture in getting clearer, but is the scope too limited? Three overlooked questions in the psychology of religion. Psychological Inquiery, 13, 245- 247.
Fallah, R., & et al. (2010). Spirituality, Hope and Mental Health in Breast Cancer Patients, Palliative medicine in the 21st century, Adelaide, Australia.
برنامه ایمنسازی تربیتی– اجتماعی با رویکرد آموزههای اسلامی: مقایسه آن... 53
Fletchera, J., Kumarb, S. (2014). Religion and risky health behaviors among U.S. adolescents and adults. Journal of Economic Behavior & Organization, 104, 123–140.
Goldstein, A. L., Walton, M. A., Cunningham, R. M., Trowbridge, M. J., & Maio, R. F. (2007). Violence and substance use as risk factors for depressive symptoms among adolescents in an urban emergency department. Journal of Adolescent Health, 40, 276-279.
Herbert, JD., Gaudiano, BA., Rheingold, AA., & Myers V.H. (2005). Socia-Skills Training Augments the Effectiveness of Cognitive Behavioral Group Therapy for Social Anxiety Disorder. Issue 12, Pages 711-771.
Huguelet, Z, Koenig HG. Religion and spiritualityin psychiatry. USA: Cambridge University Press; 2009: 46-47.
Michalak, L, Trocki, K, Bond, J. (2007). Religion and alcohol in the U.S National Alcohol Survey: How important is religion for abstention and drinking? Drug and Alcohol Dependence, 87, 268-280.
Inzlicht, M., Aronson, J., Good, C., & McKay, L. (2006). A particular resiliency to threatening environments. Journal of Experimental Social Psychology, 42, 323-336.
Kloep, M; Guney, M; Cok, F; Simsek, O. (2009), Motives for risk-taking in adolescence: A ross-cultural study. Journal of Adolescence; 32(1):51-135.
Mahoney, A, Pargament, K, L, Tarakeshwar, N, Swank, A. (2001). Religion in the home in the 1980s: A meta-analytic review and conceptuai analysis of link between religion, marriag, and parenting. Journal of Family Psycholigy, 15, 559-596.
Mallia, C., Hamilton-West, K. (2010). Smoking-related attitudes and perceptions among young adults in Malta and the UK. Psychology, Health & Medicine, 15:347-56.
McCullough M E, Bono G, Root, L M. (2005). Religion and forgiveness. In R. F. Paloutzian C. L. Park (Eds.). Handbook of the Psychology of Religion & Spirituality. New York: The Guilford Press; 394-411.
Meichenbaum, D. (1984). Therapists manual for cognitive behavior modification. Un Published manuscr: pt, university of waterloo, Ontario N21 3GI, Canada.
Michael, K; Ben-Zur, H. (2007), Risktaking among adolescents: Associations with social and affective factors. Journal of Adolescence.30 (1):17-31.
Nonnemaker, J. M, McNeely, C. A, & Blum, R. W. (2003). Public and private domains of religiosity and adolescent health risk behaviors, Evidence from the National Longitudinal Study of Adolescent Health. Social Science & Medicine, 57, 2049-2054.
Rasic, D. T., Belik, S.-L., Elias, B., Katz, L. Y., Enns, M., & Sareen, J. (2009).
Spirituality, religion and suicidal behavior in a nationally representative sample. Journal of Affective Disorders, 114(1–3), 32-40.
Rowatt, w. c, Franklin, l. (2004). Christian arthodoxy, religious fundamentalism, and right-wing authoritarianism as predictors of implicit racial prejudice. The International Journal for the Psychology of Religion, 14, 125-138
Sadock BJ, Sadock, V. A. (Eds.). (2003). Kaplan and Sadock’s Synopsis of Psychiatry (9th Ed.). New York: Williams & Wilkins.
Sheehy R. Horan J. (2004) Effects of stress Inoculation training for first year law students. International Journal of Stress Management, 11, 41-55.
Sinha, W. J., Cnaan, A. R., & Gelles, W. R. (2007). Adolescent risk behaviors and religion: findings from a national study. Journal of Adolescence, 30(2), 31e249.
Slusky, RI. (2004). Decreasing High-risk Behavior in Teens. A Theatre Program Empowers Students to Reach out to Their Peers. Health Care Exec, 19 (1):48-9.
World Health Organization. (1998). Health promotion glossary. Geneva, Switzerland: author.
Yarcheski A, Mahon N. Yarcheski T. (2002). Anger in early Adolescent boys and girls with manifestation. Nursing research, 51: 229-236.
Yonker, J. E, Schnabelrauch, C. A, Dehaan L. G. (2012). The relationship between spirituality and religiosity on psychological outcomes in adolescents and emerging adults: A meta-analytic review. Journal of Adolescence, 35: 299-314.
Vachon, M. (2008). Meaning, Spirituality, and Wellness in Cancer. Survivors.Seminars in Oncology Nursing 24: 218-25
)