نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . استادیار، روان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان/ ایران

2 . کارشناس ارشد، روان‌شناسی تربیتی، زاهدان/ ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی آموزش مثبت­نگری بر افزایش امید با تأکید بر قرآن و آموزه­های اسلامی در کارکنان اداره کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان بود. پژوهش از نوع نیمه تجربی همراه با گروه تجربی و گواه بود. روش نمونه­گیری ابتدا کل جامعه آماری به تعداد 300 نفر پرسشنامه­ی امید اسنایدر را تکمیل کردند و شرکت کنندگانی که پایین­ترین نمره را اخذ کردند تعداد 50 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در گروه تجربی و گواه جایگزین شدند. به گروه تجربی هشت جلسه­ی نود دقیقه­ای به صورت هفتگی، آموزش مثبت­نگری با تأکید بر قرآن و آموزه­های دینی ارائه گردید. در پایان آموزش، از هر دو گروه خواسته شد پرسشنامه مذکور را مجدداً تکمیل نمایند. در مرحله­ی بعد، پس از دو ماه آزمون ­پیگیری امید برای سنجش ماندگاری آموزش­های داده شده اجرا گردید. برای تحلیل داده­ها علاوه بر استفاده از آمار توصیفی از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری (MANCOVA) و تحلیل کوواریانس تک متغیری (ANCOVA) استفاده شد. نتایج آزمون­های تجزیه و تحلیل کواریانس چند متغیری و تک متغیری نشان داد که تفاوت معنی­داری بین دو گروه در افزایش امید در مرحله پس آزمون وجود دارد. و در مرحله­ی پیگیری نیز ثبات داشته است. نتایج نشان می­دهد که آموزش گروهی مثبت­نگری با تأکید بر قرآن و آموزه‌های اسلامی در گروه تجربی نسبت به گروه گواه باعث افزایش متغیر امید و زیر مقیاس­های آن شده است. این نتایج در مرحله­ی پیگیری نیز ثبات داشته و مورد تأیید قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Positivism Training on Enhancement of Hope with Emphasis on Qur'an and Islamic Issues

نویسندگان [English]

  • Ali Farnam 1
  • Mohammad Hamidi 2

1 Assistant Professor, Faculty of Education and Psychology, University of Sistan and Baluchestan. (Corresponding Author)

2 M.A. in Educational Psychology, Zahedan, Iran,

چکیده [English]

The purpose of present study was to examine the effectiveness of positivism training on hope enhancement with regard to holly Qur’an and Islamic trainings among Sistan and Baluchestan education and training organization employees. The population of this research consisted of 300 employees that 50 of them were selected randomly as sample and were placed into two groups (25 employees for experimental group and 25 employees for control group). The research method was semi-experimental. The experimental group received 8 weekly 90-minute sessions of positivism training emphasizing holly Qur’an and Islamic issues and the control group did not receive any treatment. All subjects were assessed by Snyder’s hope (2002) questionnaire; before treatment and 2-month follow up stage. Data were analyzed with multivariate analysis of covariance (MANCOVA) and analysis of covariance (ANCOVA). The results showed that experimental group had enhancement in hope, in both post-test and follow up.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hope
  • Positivism
  • Holly Qur’an
  • Islamic issues
قرآن کریم
اسدالهی، حسین. (1386). بررسی تأثیر درمان‌‌های شناختی، با تکیه بر درمان عقلانی- عاطفی الیس و خوش­بینی سلیگمن، بر کاهش ناامیدی و افسردگی دانش­آموزان دبیرستان‌‌های دخترانه تهران. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، 3 : 97-89.
اعتمادی، عذرا. (1387). ایمان و معنویت در مشاوره و روان­درمانی. نشریه تازه­های روان‌درمانی، 35:136-134    
           بهاری، فرشاد. (1390). مبانی امید وامید درمانی(راهنمای امید آفرینی). تهران: نشر دانژه.
 تمیمی­آمدی، عبدالواحد.(540 ق). غررالحکم و دررالکلم. ترجمه: سید هاشم رسولی­محلاتی.(1308). چاپ­ اول، تهران : نشر دفتر فرهنگ.
خدایاری­فرد، محمد وغباری بناب، باقر.(1391). ساخت و بررسی ویژگیهای روان­سنجی مقیاس مثبت نگری، دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
خدایاری­فرد، محمد، سهرابی، فرامرز، شکوهی یکتا، محسن، غباری بناب، باقر، به پژوه، احمد، فقیهی، علی نقی، اکبری زردخانه، سعید و عابدینی، یاسمین. (1386). روان درمانگری و توان­بخشی زندانیان و بررسی اثربخشی آن در زندان رجایی شهر. مجله روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، سال دوازدهم: 23-45.
سلیگمن، مارتین.(1998). خوش­بینی آموخته شده. ترجمه قربانعلی خدایی، (1386). تهران: نشرچنار.
سیدرضی، محمد.(406). نهج­البلاغه. ترجمه سیدجعفر شهیدی، (1368). چاپ هشتم، تهران: علمی فرهنگی.
طیب، عبدالحسین.(1374). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم. تهران: انتشارات اسلام.
علاءالدینى، زهره. (1382). بررسى امید درمانى گروهى بر میزان افسردگی دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی، دانشگاه اصفهان: 6-9.
علیپور، احمد، و اعراب شیبانی، خدیجه. (1390). رابطه امیدواری و شادکامی با رضایت شغلی معلمان. فصلنامه پژوهشهای نوین روان­شناختی، 22: 58-56.
عبادی، ندا، سودانی، منصور، فقیهی، علینقی و حسین پور، محمد.(1379). بررسی اثربخشی آموزش مثبت­نگری با تاکید برآیات قرآن بر افزایش امید به زندگی زنان مطلقه شهر اهواز. یافته­های نو در ­روان­شناسی، 84-72.
قرائتی، محسن.(1383). تفسیر نور. چاپ دوم، تهران: انتشارات مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
کار، آلان.(1957). روان­شناسی­مثبت: علمشادمانیونیرومندی­هایانسان، ترجمه حسن پاشاشریفی و جعفر نجفی­زند،(1385). چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
کاویانی، محمد، و پناهی، علی احمد. (1393). مفاهیم روان­شناختی در قرآن. چاپ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کرمی نوری، رضا. (1377). روان­شناسی تربیتی. تهران: چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
کلینی، محمدیعقوب. (329 ق).  اصول کافی. ترجمه سیدجواد مصطفوی،(1377). چاپ دوم، تهران: انتشارات گلگشت.
کویلیام، سوزان. (2003). مثبت اندیشی و مثبت گرایی. ترجمه فریده براتی سده و افسانه صادقی، (1386). تهران: انتشارات رشد
گُلمن، دانیل. (1995). هوش هیجانی. ترجمه نسرین پارسا، (1380). چاپ اول، تهران: انتشارات رشد.
لیمن، آوریل. و مک­ماهن، گلادیانا. (1952). روان­شناسی مثبت. ترجمه فریبا مقدم، (1393). چاپ دوم، تهران: انتشارات آوند دانش.
مکارم شیرازی، ناصر.(1388). قرآن حکیم و شرح آیات منتخب. محقق، محمد فقیهی رضایی، چاپ اول، قم : انتشارات اسوه.
مگیار، جینیا. و مویی، ال.(2009). فنون روان­شناسی مثبت­گرا. ترجمه فریده براتی‌سده، (1391). چاپ ­اول، تهران: انتشارات رشد.
مجلسی، محمدباقر. (1404ق). بحارُ الانوارِ الجامعه­ی ­لِدُّرَرِ اخبارِ ائمه­ی الاطهار(ع). المکتبه الاسلامیه، ترجمه محمدی، جلد3، قم :  نشرافق.
محققیان، زهرا و پرچم، اعظم. (1390). بررسی تطبیقی راه­کارهای ایجاد و افزایش امید از دیدگاه روان­شناسی مثبت­نگر و قرآن کریم.  نشریه معرفت، شماره164، صفحات 113-99.
موحد، احمد. (1382). بررسی رابطه­ی علی بین نگرش‌‌های مذهبی، خوش­بینی، سلامت روانی و سلامت جسمانی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.
منصوری، خلیل. (1391). آثار و کارکرد امید در زندگی انسان. سایت مرکز فرهنگ و معارف قرآن، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم: تاریخ به روز رسانی 27/11/1393. http://www.maarefquran.com
نامداری،کورش. مولوی، حسین. ملک­پور، مختار وکلانتری، مهرداد. (1390). تاثیر آموزش ارتقاء امید بر توانمندی­های رفتاری مراجعین مبتلا به افسرده خوئی. مجلهدانشگاهعلومپزشکیشهرکرد، دوره13، 2: 60-52.
نصیرى، حبیب‌اله و جوکار، بهرام. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. پژوهشزنان، 6: 176-175.
نوری، نجیب‌الله و سقای بی­ریا، ناصر.(1388). بررسی رابطه بین خوش بینی سرشتی و خوش بینی از دیدگاه اسلام با رضایت مندی از زندگی. روان­شناسی و دین، 7:  67-29.
وست، ویلیام.(1991). روان درمانی و معنویت. ترجمه شهریار شهیدی وسلطانعلی شیرافکن، (1387). ویرایش اول، چاپ دوم، تهران: انتشارات رشد.
Alberto, J. & Joyner, B. ( 2008). Hope, optimism, and self-care among Better Breathers Support Group members with chronic obstructive pulmonary disease. Applied Nursing Research, V.21, I.4, p.212-217.
Bryan T, Bryan, j. (1991). Positive mood and math  performance. j Learn Disabil.
Cathrine, C. L. et al. (2001). Supportive expressive group therapy and distress in patient with metastatic breast cancer. Journal of Medical psychology, vol. 122, No.1, pp.52-57.
Forster, J. R. (1991). Facilitating positive changes. International Journal of personal construct psychology, vol. (pp. 281-292).
Ho, M. Y; Cheung, F. M & Cheung, S. F. (2000). The role of meaning in life and optimism in promoting well-being. The Chinese University of Hong Kong: Shatin, University of Macau, China.
Lawson, D. (1994). ldentifying pretreatment change. Journal of Counseling & Development, 72; 244-248
Lee, V. Cohen, S. R. Edgar, L. Andrea M. L. & Gagnon A. J. (2006). Meaning-making intervention during breast or colorectal cancer treatment improves self-esteem, optimism, and self-efficacy.Social Science & Medicine, Vol. 62, Is. 12, Pages 3133-3145.
Mikulincer, M. (1997). adult attachment style and information processing: individual differences in curios ity and cognitive closure. Journal of personality and social psychology, 72:1217-1230.
Peterson, C. (Values in Action VIA) classification of strength shttp://www. positive psychology.org /taxonomy.htm.
Seligman M.E.P. (1990). Learned optimism. NewYork: Simon & Schuster. p: 117-35.
Snyder, CR. ( 2002). Hope theory: rainbows in the mind. Psychological Inquiry; 13(4): 249-75.
Snyder, C. R; sympson, Sc; ybaco, fc; Borders, Tf; Babyak MA & Higgins RL. (1996). evelopment and validation of the state hope scale . Journal of personality and social psychology; 70:321-335.
Snyder CR, Harris C, Anderson JR, Holleran SA, Irving LM, Sigmon ST, et al. (1991). The will and the ways: development  and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of personality and social psychology; 60(4): 570-85.
Snyder, C. R. & Lopez, S. J. (2007). Positive psychology: the scientific and practical explorations of human strengths. New York, Sage publication Inc.
Snyder, C.R & Peterson, C. (2000). Handbook of hope: theory, measures & applications. San Diego: Academic Press.
Snyder, C. R; Ilardi, S; Mechael, ST& cheavens J. (2000). Hope Iheory: updating a common process for psychological change. In: Snyder, C. R, Ingram RE, eds. Handbook of psychological change: psycholherapy processes and practices for Ihe 21 st century. new York: john wiley and sons,128-153.
Spiegel, D. Bloom, J. R. & Gotthehi, E. (1997). Family environment as of predictor of adjustment to metastatic breast carcinoma. Journal of psychology, 103, 102-105.
Khaledian, M. & hasanpour, S. (2012). A Survey on the Comparison of Mental Health and Life Expectancy in Employed and Unemployed People. International Journal of Applied Psychology. 2 (6): 137 – 141.
Taylor, S. Kemeny, M. Reed, G. Bower, J. & Gruenewald, T. (2000). Psychological resources, Positive illusions and health. American Psychologists, 55: 99-109.
Wong, S. & Lim, T. (2006). Hope versus optimism in Singaporean adolescent: Contribution to depression and life satisfaction. Psychological Studies Academic Group, National Institute of Education, Nan Yang Technological University, 1 Nan Yang Walk, Singapore 637616, Republic of Singapore.