نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی اردبیل

2 دانشجو دکتری روانشناسی سلامت، دانشگاه خوارزمی تهران

3 کارشناس ارشد روانشناسی، دانشگاه آزاد اردبیل

چکیده

زمینه: یکی از رویکرد های درمانی جدید که اثر بخشی آن قابل بررسی است، توان‌بخشی شناختی و تلاش در جهت ترمیم نقایص شناختی است.
هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی توانبخشی شناختی در بازسازی کارکردهای اجرایی بیماران وسواسی ـ جبری بود.
روش: روش پژوهش حاضر از نوع  نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. در این پژوهش حجم جامعه 300 نفر بیمار وسواسی ـ جبری است که از بین آنها نمونه‌ای متشکل از 30 نفر (15 نفر گروه آزمایشی و 15 نفر گروه کنترل بودند) که با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. داده‌های پژوهش از طریق سه آزمون دسته‌بندی کارت‌های ویسکانسین، آزمون رنگ واژه استروپ و خرده مقیاس فراخنای ارقام معکوس وکسلر جمع‌آوری شد. و داده ها با استفاده از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی  تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که برنامه توانبخشی در بهبود مفهوم‌سازی و انعطاف‌پذیری ذهنی تاثیر مثبتی دارد (01/0> P). همچنین برنامه توانبخشی در بهبود آغازگری و طرح‌پذیری ذهنی افراد تاثیر دارد یعنی برنامه توانبخشی بر روی کاهش زمان پاسخگویی در کارت‌های یک، دو  و سه تاثیر مثبتی داشته است به عبارت دیگر این برنامه توانبخشی بر روی گروه آزمایش در متغیر بهبود آغازگری و طرح‌پذیری تاثیر قابل توجهی داشته است ( 01/0 > P). یافته‌ها همچنین نشان داد که این برنامه توانبخشی در بازداری پاسخ تاثیری ندارد (05/0P<). این طرح همنچنین حافظه شنیداری بیماران وسواسی جبری را بهبود بخشید. (01/0 > P) نتیجه گیری: به طور کلی در پژوهش حاضر برنامه توانبخشی شناختی مفهوم‌سازی، انعطاف‌پذیری ذهنی، آغازگری و طرح‌پذیری و حافظه شنیداری بیماران وسواسی جبری را بهبود بخشیده اما در بازداری پاسخ تاثیر مثبتی نمی‌گذارد، بنابراین توانبخشی شناختی در بازسازی کارکرد‌های اجرایی بیماران وسواسی ـ جبری موثر است

کلیدواژه‌ها

ابوالقاسمی، عباس؛ نریمانی ، محمد. ( 1384). آزمون های روانشناختی. چاپ اول انتشارات باغ رضوان. اردبیل.
پور کبیریان، نسرین ؛ عابدی ، محمد رضا ؛ بهرامی ، فاطمه. (1368). مقایسه کیفیت زندگی کاری و سازگاری شغلی بیماران وسواس با توجه به همخوانی یا نا همخوانی رغبت هایشان با محیط کار. رساله دکترای تخصصی مشاوره شغلی – دانشگاه اصفهان ، دانشکده‌ی علوم تربیتی و روان شناسی.
دولتشاهی، بهروز ، شاملو ، سعید ؛ جزایری ، علیرضا ؛ زینانی ، ربابه (1383) . نقش توان بخشی شناختی در کاهش نقائص شناختی و علائم منفی بیماران اسکیزوفرنیک. رساله ی دکترای تخصصی روان شناسی بالینی ، دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی.
شمس ، گیتی ؛ کرم قدیری ، نرگس ؛ اسماعیل ترکانبوری ، یعقوب ؛ رحیمی نژاد ، فاطمه ؛ ابراهیم خانی ، نرگس. (1385) . مقایسه باورهای وسواسی در بیماران مبتلا به وسواس و سایر اختلالات اضطرابی . فصلنامه ی تازه های علوم شناختی ، شماره 2 ، صفحه 53.
   شمس ، گیتی ؛ صادقی ، مجید ؛ (1385) . تازه های حوزه ی شناخت در اختلال وسواس فکری- عملی. فصلنامه ی تازه های علوم شناختی ، سال 8 ، شماره 4 ، صفحه 85 – 71.
قاسم زاده ، حبیب الله ؛ کرم قدیری ، نرگس ؛ شریفی ، ونداد ؛ نوروزیان ، مریم ؛ مجتبایی ، رامین ؛ ابراهیم خانی ، نرگس .(1384) . کارکردهای شناختی ، نورو پسیکو لوژیک و نورو لوژیک بیماران وسواسی با و بدون علایم افسردگی در مقایسه با هم و با گروه بهنجار . تازه های علوم شناختی ، سال 7 ، شماره 3.
قدیری، فاطمه؛ جزایری، علیرضا، عشایری، حسن؛ قاضی طباطبایی، محمود. (1385) . بررسی ارتباط متقابل بین نقائص کارکردهای اجرایی و نشانه های وسواسی اجباری در افراد مبتلا  به اختلال اسکیزو فرنیا و وسواسی – اجباری جهت پیشنهاد راهکارهای درمانی مبتنی بر توان‌بخشی شناختی. رساله ی دکترای تخصصی روان شناسی بالینی ، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
قدیری، فاطمه؛ جزایری، علیرضا؛ عشایری، حسن؛ قاضی طباطبایی، محمود.(1385) . نقائص کارکردهای اجرایی در بیماران اسکیزو – وسواسی . فصلنامه تازه های علوم شناختی ، شماره 26، صفحه 11.
کاپلان، هارولد؛ سادوک، بنیامین، (1379). خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری – روانپزشکی بالینی. ترجمه : نصرت الله پور افکاری . تهران : شهراب . چاپ اول.
مومنی، خلیل؛ عابدی، محمد رضا. (1382). سیمای بالینی اختلال وسواسی – اجباری در اصفهان، فصلنامه دانش و پژوهش در روان شناسی ، شماره 17 ، صفحه 41.
مولایی، محمد؛ مرادی، علیرضا؛ غرایی، بنفشه.(1386) . مقایسة کارکرد اجرایی و شواهد عصب روان شناختی در اختلال وسواسی – اجباری و اضطراب فراگیر. مجله علوم رفتاری ، دوره 1 ، شماره 2.
Abramowitz, JS. Wheaton , MG. Storch , EA. (2008).The Status of hoarding as a symptom of obsessive – compulsive disorder .46 (9): 30 – 33.
American psychitnic Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorder, 4th ed. Washington.
Buhlmann , U. decker Sbach , T . Engelhard , I.cook , LM . Rauch , SL Kathmann , N .Wilhelm , s .savage , CR. (2006). Cognitive retraining for organizational impairment in obsessive- compulsive disorder . abstract-MEDIINE.
Bannon , S . Gonsalvez , CJ . Croft , RJ . Biyce ,PM. (2006). Executive  functions in ibsessive- compulsive  disorder : state or trait deficits ? . 40(11-12) : 1-4.
Bohne , A Savage , CR . Deckersbach , T.Keuthen , NJ.Jenike , MA .Tuschen – caffier , B. Wilhelm , s. (2005). visuospatial abilities , memory , and executive functioning in trichotillomania and obsessive – compulsive disorder. abstract- MEDIINE.
Demeter , G .Csigo , k . Harsanyi , A. Nemeth , A. Racsmany , M. (2008). Impaired Executive Function In obsessive Compulsive Disorder (OCD). Review . 23(2):85 -93.
Degeus , F.Denys, DA. Sitskoormm. Westenberg , HG. (2007). Attention and cognition in patients with obsessive – compulsive disorder.67(1):45 – 53.
Head, D. Bolton, D. Hymas, N. (1989). Deficit in cognitive shifting ability in patients with obsessive- compulsive disorder. Biologic psychiatry. 25, 929-937.
Kitis,A .Akded ,BB. Altekin,K. Akvardar,Y.Arkar , H.Erol ,A .Kaya , N . (2007) .conitivedysfunctions in patients with obsessive compulsive disorder compared to  the patients with  schizphernia patients : relation to overvalued ideas. abstract- MEDIINE.
Marta Sanz;  Vicente Molina;  Alfredo Calcedo;  Manuel Martin-Loeches; Francisco J. Rubia .(2001). The Wisconsin Card Sorting Test and the assessment of frontal function in obsessive-compulsive patients: An event-related potential study, Cognitive Neuropsychiatry. 6(2): 109-111        Moritz , S. Birkner , C. Kloss ,M. Jahn , H. Hand , I. Hassen,c.Krausz,M. (2002). Executive functioning in obsessive – compulsive disorder, unipolar depression , and schizophrenia .17: 477 – 48                                                                                                                                     Olley, A. Malhi , G . Sachdev,P. (2007). Memory and executive function in obsessive , compulsive disorder .104 (1 – 3) : 15 – 23.
Penades , R. catalan , R. Andres ,S. Salamero ,M. Gasto , C. (2003). Executive function and nonverbal memory in obsessive – compulsive disorder. 133(1):81 -90.
Purcell ,R. Maruff ,P. kyrios ,M. pantelis , C. (1998). Cognitive deficits in obsessive – compulsive disorder on tests of frontal – striatal function. 43(5) :57-60
Park , Hs . Shin , Yw . Ha ,Th . shin , Ms . kim , Yy. Lee , Yh. Kwon , Js. (2006). Effect of coganizational strate gies in patients with obbse ssive- compulsive disorder. abstract- MEDIINE.
Spitz nagel ,MB. Suhr , JA. (2002). Executive function deficits associated with symptoms .110(2): 63-70.
Spencer ,ve. (1996). Combined therapies in ocd. 34(7):37-40